Een gezondheidszorgpsycholoog (GZ psycholoog) of kinderpsychiater zal samen met ouders, leerkracht en kind zo goed mogelijk uitzoeken wat de mogelijke oorzaken van het niet spreken zijn. Meestal zal hij of zij dit doen door middel van een gesprek met ouders over de ontwikkeling van het kind, alles wat het kind heeft meegemaakt, het gedrag in verschillende situaties, het gezin en de dingen die al geprobeerd zijn om het kind te helpen. Er wordt ook onderzocht hoe een kind op school functioneert.
De psycholoog of kinderpsychiater zal met een kind spelen om een beeld kan krijgen van de dingen die het kind graag doet, de manier waarop het kind contact maakt, wat het kind durft in zo’n nieuwe situatie en waar het plezier in heeft.
Sommige kinderen durven te spreken tijdens het onderzoek. Dat wil niet zeggen dat er geen sprake is van selectief mutisme. Integendeel, dat kenmerkt deze kinderen: in sommige situaties durven ze het wel en in andere situatie durven ze het niet. Het kan handig zijn om thuis een video-opname te maken, wanneer het kind zich helemaal op zijn gemak voelt. Vaak zal er onderzoek gedaan worden naar de vaardigheden van een kind, met behulp van een intelligentietest en een taaltest. Ook is het belangrijk om het gehoor van een kind te laten onderzoeken.