Kinderen met selectief mutisme kunnen goed praten en doen dat ook in veel situaties. Ze praten thuis en tegen sommige mensen. In andere situaties zwijgen ze, bijvoorbeeld op school, tegen onbekenden en soms ook in winkels of bij familieleden die ze niet zo vaak zien. Mutisme betekent: niet kunnen praten. Selectief mutisme betekent dat een kind in sommige situaties niet “kan” praten, terwijl hij of zij dat in andere situaties heel goed kan. Het lijkt alsof een kind dichtklapt of blokkeert.

Selectief mutisme lijkt bij veel kinderen op extreme verlegenheid. Toch zijn er ook kinderen die er helemaal niet zo verlegen uit zien. Hun zwijgen lijkt eerder koppig dan angstig. Die koppigheid is schijn. Het is een manier om hun angst te verbergen. Het is geen dwars gedrag of aandacht-vragerij, maar een manier waarop zij zich staande houden als ze bang zijn.

Soms wordt de ernst van het probleem over het hoofd gezien, omdat kinderen met selectief mutisme rustig zijn en vaak goed kunnen meekomen op school. Bij sommige kinderen gaat het probleem vanzelf langzaam over, maar bij veel kinderen niet. Dan is het belangrijk iets te doen, want lange tijd niets kunnen zeggen tegen anderen is frustrerend en een belemmering voor de ontwikkeling.

Kenmerken van kinderen met selectief mutisme

Kinderen met selectief mutisme zijn in sommige situaties heel stil, o.a. op school, maar kunnen thuis flink van zich laten horen. De meeste kinderen worden beschreven als vrolijk, gezellig en gevoelig. Tegelijkertijd zijn sommige kinderen thuis nogal bepalend of kunnen er niet goed mee omgaan als iets anders verloopt dan ze dachten.

Op school voelen ze angst of frustratie, omdat ze zich niet kunnen uiten. Dit kan tot driftbuien leiden die pas thuis tot uiting komen. Veel ouders merken op dat hun kind nogal perfectionistisch is. Misschien speelt dit mee in hun angst om te praten en zijn ze bang om iets fout te zeggen.

Sommige kinderen hebben daarnaast problemen in andere ontwikkelingsgebieden, bijvoorbeeld motorische problemen of problemen met de uitspraak van klanken. Veel kinderen hebben ook andere angstklachten, bijvoorbeeld bij afscheid nemen van ouders op crèche of school, bij het inslapen of bij zwemles.

Mogelijke oorzaken

Er kunnen verschillende oorzaken zijn die (samen) een rol spelen bij het ontstaan van selectief mutisme. Veel kinderen zijn van jongs af aan verlegen of angstig. Soms zit verlegenheid in de familie. Sommige kinderen durven niet te spreken, omdat ze bang zijn om uitgelachen te worden.

Selectief mutisme komt iets meer voor bij kinderen met taal-, of spraakproblemen en bij kinderen die meertalig opgroeien. Een enkele keer is er een ander probleem dat meespeelt bij het zwijgen, bijvoorbeeld een ontwikkelingsstoornis, een autisme spectrum stoornis, of een traumatische ervaring.

Meestal zijn de kinderen nog heel jong als het probleem wordt opgemerkt. Zelf weten ze ook niet waarom ze niet praten. Als ouders hen vragen waarom ze niets zeggen in de klas, antwoorden ze vaak: “ik weet het niet”, of “ik wil het niet”. Het is belangrijk om goed onderzoek te laten doen en te kijken welke oorzaken bij uw kind een rol kunnen spelen en wat de beste manier is om uw kind te helpen.

Wat is het verschil met verlegenheid?

Verlegenheid is een gevoel dat bijna iedereen wel kent. Het gebeurt je wanneer je in het middelpunt van de belangstelling komt te staan en onzeker bent over wat anderen van je denken. Sommige mensen zijn vaker verlegen dan anderen. Mensen die zich vaak verlegen voelen, kunnen daar veel last van hebben.

Verlegenheid is heel gewoon bij kinderen. Ze verbergen zich achter hun moeder of zeggen weinig terug wanneer een onbekende op bezoek komt. Ze hebben wat tijd nodig om de kat uit de boom te kijken. Na een tijdje komen ze tevoorschijn. Ze gaan zelf spelen, laten hun speelgoed zien en durven dan ook gewoon te praten.

Bij kinderen met selectief mutisme is dat anders. Ze raken geblokkeerd en kunnen dat niet meer veranderen. Vaak ontdooien ze ook wel na enige tijd en gaan spelen of maken zelfs contact met onbekenden, maar ze praten niet. Hun zwijgzaamheid is een verlegenheidsreactie, die ze niet meer kunnen loslaten. Kinderen met selectief mutisme blijven zwijgzaam, ook als ze allang gewend zijn aan personen of situaties. Dit gaat hun functioneren meer en meer belemmeren.

Heeft mijn kind selectief mutisme?

We spreken van selectief mutisme als een kind:

1. Consequent niet spreekt in bepaalde sociale situaties (waarin het wel de bedoeling is dat het kind praat, bijv. op school).
2. Wel goed kan praten in andere situaties (dus de taal voldoende spreekt).
3. Minimaal een maand zwijgt in bepaalde situaties. De eerste maand op school wordt daarbij niet meegeteld.
4. Hierdoor belemmerd wordt in zijn ontwikkeling op school of in de omgang met andere kinderen of volwassenen.