Gedragstherapie

Met de juiste behandeling kunnen kinderen met selectief mutisme geholpen worden. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat een gedragstherapeutische behandeling het beste resultaat heeft. Dat betekent dat er met een kind gewerkt wordt om de angst om te spreken in kleine stapjes te overwinnen. Ouders en leerkrachten worden daar nauw bij betrokken, zodat zij deze kleine stapjes ook thuis en op school kunnen oefenen.

Het is belangrijk om daar vroeg mee te beginnen. Het bespaart een kind veel faal-ervaringen en een hoop angst en onzekerheid door samen aan het werk te gaan. Als een kind heel angstig is of als er in de therapie te weinig vooruitgang zit, kan de behandeling eventueel ondersteund worden met behulp van medicatie.

Het behandelprogramma “Spreekt voor zich” is een gedragstherapeutische methode om kinderen met selectief mutisme te helpen hun angst te overwinnen. Lees hier ervaringen van ouders.

Het doel van de therapie

Het doel van de therapie is dat een kind durft te spreken met klasgenootjes en leerkrachten in de klas. Daarbij neemt het versterken van een positief zelfbeeld en het vergroten van zelfvertrouwen een belangrijke plaats in.

Sommige kinderen voeren niet graag het hoogste woord of praten niet graag in de kring. Ook niet alle volwassenen vinden het leuk om een presentatie voor een groep te houden. Dat hoeft ook niet. Het belangrijkste is dat een kind kan meedoen met de les, een vraag van de leerkracht kan beantwoorden, kan samenwerken met kinderen, hulp durft te vragen, nee durft te zeggen tegen een ander kind als hij iets niet wil, en zich voldoende op zijn gemak voelt om te zeggen wat hij wil zeggen.

Leeftijd

Het behandelprogramma “Spreekt voor zich” is ontwikkeld voor kinderen met selectief mutisme van ca. 4-8 jaar oud.

Voor kinderen jonger dan 4 jaar is de werkwijze van het programma “Spreekt voor zich” goed bruikbaar, maar het materiaal, de verhaaltjes, de angst reducerende technieken en het Luiderslot (computerspel) zijn waarschijnlijk nog te moeilijk. Als de angst tips voor ouders en peuterleidsters niet voldoende helpen, kunt u samen met een gespecialiseerd therapeut bekijken welke stappen ouders en leidsters kunnen zetten om de angst te verminderen of het kind te helpen durven spreken op een crèche.

Kinderen ouder dan 8 jaar zullen het Luiderslot mogelijk te kinderlijk vinden. Het behandelprogramma is bruikbaar, maar er zijn ook andere gedragstherapeutische protocollen beschikbaar, waarmee kinderen met sociale angst geholpen kunnen worden. Zie het landelijk kenniscentrum voor kinder-, en jeugdpsychiatrie (www.kenniscentrum-kjp.nl) voor meer informatie.

Individueel programma in kleine stapjes

Nieuwe dingen leer je niet in één keer, maar in kleine stapjes. Ook spreken met nieuwe mensen kun je in kleine stapjes leren. Dat begint met durven spreken tegen de therapeut: eerst een enkel woordje, daarna zinnetjes. Dan gaan anderen meedoen: een klasgenootje, de juf of meester. Zo overwint een kind zijn angst door te oefenen in kleine stapjes.

Geen kind met selectief mutisme is hetzelfde. Het programma “Spreekt voor zich” biedt een behandeling op maat. Het programma past zich aan, aan de voortgang van het kind. Sommige kinderen gaan sneller dan anderen. Sommige kinderen slaan stappen over en anderen maken meer tussenstapjes.

In de beveiligde omgeving van “Spreekt voor zich” wordt een individueel programma uitgezet. Alle stapjes worden er beschreven en toegelicht. Er zijn voorbeelden, adviezen, werkbladen en oefeningen. De therapeut houdt de voortgang bij en kiest welke stapjes het kind gaat nemen. Alle betrokkenen kunnen er met elkaar communiceren, oefeningen kiezen, vorderingen volgen en berichten achterlaten. Dit zogenaamde Portaal kunt u vinden in het hoofdmenu.

Online game ‘Het Luiderslot’

Het Luiderslot is een online computerspel dat onderdeel is van het behandelprogramma “Spreekt voor zich”. In het spel staat een geheimzinnig kasteel met een spannende toren dat uit meerdere verdiepingen bestaat. De toren is betoverd en alle kleuren en geluiden zijn uit het slot verdwenen. Het is een saaie boel. Het kind wordt gevraagd het (verlegen) draakje Yep te helpen de kleuren en geluiden terug te toveren. Ook ouders, broertjes of zusjes, juf of meester en klasgenootjes mogen helpen. Op iedere verdieping is een ingrediënt voor een toverdrank te verdienen. Als het ingrediënt in de drank wordt gedaan, krijgt de verdieping zijn kleur en geluid terug.

Elke verdieping staat symbool voor een stapje in de therapie. Zodra een kind in de therapie of op school weer een stapje verder durft te gaan, gaat er een nieuwe verdieping open. Zo klimt een kind langzaam naar de torenkamer.

Het Luiderslot biedt kinderen een omgeving om plezier te maken. Nieuwe stapjes in het spel worden ondersteund met verhaaltjes, spelletjes en oefeningen voor thuis en op school. Kinderen zien hun eigen voortgang door de levels die ze hebben gespeeld. Het belangrijkste onderdeel van dit programma is oefening. Door veel te oefenen leren kinderen hun angst te overwinnen. Ze kunnen trots zijn op zichzelf en krijgen hierdoor vertrouwen. Dapperheid kun je leren.

Belang van samenwerking tussen ouders, leerkracht en therapeut

Het doel van de behandeling is het kind te helpen om te durven spreken in de klas. Daarbij speelt de leerkracht natuurlijk een belangrijke rol. In de loop van de therapie wordt er steeds meer geoefend rond en in de klas.

Ook de betrokkenheid van ouders is belangrijk. Bijna alle kinderen met selectief mutisme hebben ook moeite met spreken in situaties buiten school, zoals in winkels of in bijzijn van bezoek. Veel kinderen uiten angst of frustratie in de vorm van claimend gedrag of driftbuien thuis. Een kind kan het best leren anders te reageren op spanning, wanneer de mensen in zijn dagelijkse omgeving meehelpen. Er wordt dan ook niet alleen op school, maar ook thuis geoefend met dapper gedrag. De meeste kinderen zijn na behandeling nog altijd wel wat verlegen. Ze moeten hun nieuwe vaardigheden goed blijven oefenen en uitbreiden. Hun ouders kunnen hen daarbij blijven helpen.

De therapeut houdt de voortgang in de gaten. Hij of zij geeft het programma vorm en zet de eerste stappen met het kind, ouders en school. De therapeut kijkt welke stappen het kind nodig heeft en welke het kind kan overslaan. Hij of zij kijkt ook met ouders en leerkrachten naar factoren bij kind, gezin en omgeving die mogelijk meespelen bij het angstige gedrag. Dat is belangrijk om te zorgen dat we niet één aspect van gedrag proberen te veranderen zonder oog te hebben voor eventuele in stand houdende factoren. Dan zal de aanpak namelijk niet slagen of zullen er andere problemen voor terug komen.
Het is dan ook van groot belang om een gedragstherapeut in te schakelen om dit programma te begeleiden.

Toegang tot de gegevens van een kind in het portaal wordt alleen verstrekt aan een gedragstherapeut geregistreerd bij de VGCT, een gezondheidszorgpsycholoog geregistreerd in het BIG-register of aan een Orthopedagoog-Generalist geregistreerd bij de NVO.

Tijdspad therapie

Meestal zal de therapie eenmaal per week plaatsvinden en duurt deze ca 45 minuten. Aanvankelijk gaat de therapeut met kind en ouders aan de slag. Er wordt geoefend buiten de klas. Na verloop van tijd worden leerkracht en klasgenootjes bij de oefenspelletjes betrokken. Dat vraagt een actieve rol van de leerkracht. In eerste instantie zal dit nog buiten de klas plaatsvinden. Samen met de therapeut wordt gezocht naar manieren om dit zo goed mogelijk uitvoerbaar te maken. Het is de moeite waard om te zoeken naar tijdelijke extra ondersteuning voor de leerkracht in deze oefenfase. Tenslotte kan het oefenprogramma worden voortgezet in de klas en wordt het meer en meer geïntegreerd met het gewone lesprogramma.

“Spreekt voor zich” past zich aan, aan het tempo van het kind. De ervaring leert dat veel kinderen bepaalde stappen heel snel nemen, of zelfs overslaan. Op een ander moment kunnen ze meer tijd nodig hebben om een nieuwe stap te durven nemen. Het is dan ook moeilijk om een indicatie van de tijdsduur te geven. Deze verschilt van kind tot kind. Het grootste deel van de kinderen voltooide het programma in ca. 5-12 maanden.

De 5 fasen van het behandelprogramma

1. Kennismaking

De therapeut, kind, ouders en leerkracht maken kennis met elkaar. De therapeut laat het kind spelenderwijs de manier van werken zien en stelt het kind op zijn gemak. Voor ouders en leerkrachten is er informatie over angsten bij kinderen.

2. Spreken met de therapeut

Het kind speelt en oefent met de therapeut en leert stapsgewijs te durven spreken met de therapeut. Sommige kinderen durven dit al heel snel. Voor anderen is dit een hele weg. Ouders en leerkrachten vinden in deze fase advies en informatie over het overwinnen van angst en de werkwijze in de therapie.

3. Spreken op school

Stapje voor stapje mogen er anderen komen meespelen: de leerkracht en klasgenootjes. Geleidelijk aan leert het kind te durven spreken in een klein groepje. Om het veilig en overzichtelijk te houden, vindt het oefenen plaats buiten de klas. Ouders en leerkrachten lezen meer over het overwinnen van angst.

4. Spreken in de klas

Vervolgens wordt er geoefend in de klas. Eerst in een klein groepje of een rustige situatie, totdat de kinderen eraan gewend zijn en het kind durft te spreken in de hele klas. Ouders en leerkrachten lezen hier informatie over zelfvertrouwen en zelfbeeld.

5. Afsluiting

Het oefenen wordt afgesloten met een spannend eindspel, waaraan de hele klas kan meedoen. Het kind kan trots zijn op zijn Luiderslot-diploma. Voor ouders en leerkrachten blijven er soms nog vragen over: Hoe zal het gaan in een nieuwe klas? Hoe helpen we een kind met dingen die nog eng of spannend zijn? In deze fase vindt u advies.

Bestellen behandelprogramma

Therapeuten kunnen het behandelprogramma hier bestellen. Klik op oranje button ‘nieuwe therapeut (en cliënt) aanmelden’.

Het therapieprogramma kan gebruikt en besteld worden door een therapeut met een van de volgende kwalificaties:

• Cognitief gedragstherapeut (geregistreerd bij de VGCT);
• BIG geregistreerd psycholoog of orthopedagoog;
• Kinder- en jeugd psycholoog NIP.

Waarom wordt het programma alleen verstrekt aan therapeuten met deze registraties?
Selectief mutisme is een angststoornis. Uit onderzoek blijkt dat een cognitief gedragstherapeutische behandeling (al dan niet in combinatie met angst reducerende medicatie als de angst heel erg groot is) het meest succesvol is. Ook blijkt dat de betrokkenheid en samenwerking tussen ouders, school en therapeut belangrijk^1,2

Het behandelprogramma ‘Spreekt voor Zich’ is op deze bevindingen gebaseerd. Een therapeut die geschoold is in gedragstherapeutische behandeling voert de regie over de gehele behandeling en het programma, en voert deze volgens de richtlijnen uit. Daarbij wordt nauw samengewerkt met ouders, leerkracht en betrokken professionals.

Vaak zijn er andere professionals betrokken, zoals een logopedist, remedial teacher of kindercoach. Het is fijn om samen te kunnen werken aan dezelfde doelen, ieder op zijn/haar eigen manier en vanuit eigen professie. Het portaal van ‘Spreekt voor Zich’ biedt daarvoor de gelegenheid. Alle betrokkenen krijgen er een rol in en kunnen onderling makkelijk communiceren over de voortgang en de stapjes die in de verschillende situaties genomen worden.

1. Cohan, S. L., Chavira, D. A., & Stein, M. B. (2006). Practitioner review: Psychosocial interventions for children with selective mutism: a critical evaluation of the literature from 1990-2005. Journal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines, 47(11), 1085–1097. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2006.01662.x
2. Hua, A., & Major, N. (2016). Selective mutism. Current opinion in pediatrics, 28(1), 114–120. https://doi.org/10.1097/MOP.0000000000000300

Online portaal

De ouders, leerkracht en therapeut krijgen allen toegang tot het online portaal. Dit is een beveiligde omgeving rond het kind. In het portaal kunnen alle partijen de vorderingen van het kind volgen en vastleggen. Ook kunnen notities worden gemaakt, berichten worden achtergelaten en kan er met elkaar worden gecommuniceerd. Na betaling van de eigen bijdrage wordt het aangevraagde portaal geactiveerd. Iedere betrokkene krijgt een e-mail waarin een link staat om te kunnen inloggen en eigen wachtwoord gegevens aan te maken. (Als de e-mail niet wordt ontvangen, check of deze in de SPAM box staat.) Hiermee krijgt u toegang tot het portaal, het Luiderslot en alle materialen en informatie. De toegang tot het portaal geldt zolang de behandeling van het kind loopt.

Kosten

De kosten voor de ontwikkeling en bouw van het programma en het Luiderslot zijn bijeengebracht door fondsen, sponsoren en vrienden van de Stichting Behandeling Selectief Mutisme. Voor het gebruik van het programma vragen wij een kleine bijdrage per kind van €97,-. Zowel ouders als de therapeut kunnen online de betaling voor het programma voldoen. Het verschilt per therapeut en instelling hoe deze financiering geregeld wordt.
Hiermee draagt u bij aan de kosten van het jaarlijks gebruik van de server en het IT-onderhoudscontract; aan de evaluatie, verbetering en doorontwikkeling van het programma en aan de financiering van vervolgonderzoek.
Alle administratieve en informatieve diensten die we u leveren zijn vrijwilligerswerk. De stichting heeft geen winstoogmerk en geen betaalde krachten in dienst.

Yep – knuffel

Elke deelnemende cliënt krijgt een gratis Yep knuffel thuis gestuurd. De therapeut kan indien gewenst zelf een Yep knuffel bestellen, de kosten hiervoor zijn € 9,65.

Geen zelfhulp-methode

De therapiemethode “Spreekt voor zich” is geen zelfhulp-methode. Dit wil zeggen dat de methode niet bedoeld is om te gebruiken door ouders of leerkrachten zonder begeleiding van een therapeut. Dat is niet omdat ouders of leerkrachten niet deskundig genoeg zijn om hun kind te helpen want zij spelen een zeer actieve rol in dit programma. Er zijn twee belangrijke redenen om wel samen te werken met een (gedrags)therapeut.

Samenhang: Selectief mutisme lijkt gemakkelijk vast te stellen. Het is echter belangrijk om oorzaken, eventuele bijkomende problemen en gevolgen voor kind en gezin goed te onderzoeken. Een therapeut zal dit een plaats geven in de behandeling. Hiermee wordt voorkomen dat alleen een symptoom (uitingsvorm) wordt bestreden en dat eventuele oorzaken blijven bestaan. Anders zullen de problemen na enige tijd terugkeren of zullen er andere problemen ontstaan.

Coach: Een kind en zijn ouders, leerkrachten, broertjes/zusjes, familie en vriendjes kan je vergelijken met een voetbalteam. Iedereen die bij het team hoort, is een belangrijke speler bij het helpen overwinnen van angst. Maar een team kan niet zonder een coach. Een coach kijkt met wat afstand naar het spel. Een coach kan het samenspel overzien, tips geven voor het veranderen van de spelstrategie of tactieken aanleren die de spelers nog niet kenden. Een therapeut is zo’n coach. Het behandelprogramma “Spreekt voor zich” wordt dan ook gespeeld, samen met een therapeut.

Gebruiksvoorwaarden behandelmethode Spreekt voor zich (pdf opent in een nieuw venster)

Wij volgen de regels uit de AVG. Onze ICT-leverancier is ISO27001 en NEN7510 gecertificeerd.
Uw gegevens worden louter in Nederland opgeslagen.